Przede wszystkim, kto jeszcze nie miał w rękach książki Aleksandry Najdy-Michałowskiej „Bali. Opowieści z wyspy bogów”, powinien to jak najszybciej nadrobić. Autorka zna tą wyspę jak własną kieszeń, spędziła tam w sumie wiele lat i na kartach wspomnianej publikacji jawi się obraz miejsca, które faktycznie przez bogów zesłane na ziemię być mogło… Wielu turystów wyrusza tam aby pobyć wśród niesamowitej przyrody, inni na Bali szukają duchowego przebudzenia, jeszcze inni po prostu dobrej imprezy z deską surfingową. Tak, to kraina wielu kontrastów i niesamowitego piękna. Każda taka wycieczka to również spore wyzwanie dla turysty z Europy. Warto zatem odpowiednio się do niej przygotować, a zdobytą wiedzę wykorzystać później w praktyce. Temu niechaj posłuży poniższy artykuł. Wyspa Bali i wulkan Mount Agung czekają…
Bali – ogólne informacje na temat wyspy
„Na wyspie Bali jesteśmy zieloni i mali” pisze w swoim tomiku poetyckim młody literat Piotr Czerniawski. Faktycznie, mało jest miejsc na całej Ziemi, które tak bardzo przytłaczają (w pozytywnym tego słowa znaczeniu) swoim pięknem i niepowtarzalnością. Poniżej znajdziesz podstawowe informacje o wysepce, jej położeniu oraz historii. Wyjaśnimy również jak najłatwiej dostać się tam z Europy no i jak spakować plecak…
Gdzie leży wyspa Bali i jak się na nią dostać?
Wysepka jest częścią wielkiego archipelagu Małych Wysp Sundajskich i politycznie należy do Indonezji. Historycznie rzecz biorąc, zawsze była częścią większego świata wyspiarskiego. Bali jest małe – to zaledwie 5633 kilometrów kwadratowych (długość 145 km, szerokość 80 km), czyli mniej niż jedna trzecia z jednego procenta powierzchni całej Indonezji (ta składa się wszak z 17 tysięcy wysp i wysepek!). Pomimo wąskich, zatłoczonych dróg, wyspę można objechać spokojnie w jeden dzień. Geograficznie, ma kształt spłaszczonego diamentu, o długim końcu na wschodzie i znacznym wybrzuszeniem na południu. Faktycznie, jest to klejnot dwóch wielkich akwenów wodnych: Morza Jawajskiego na Północy i Oceanu Indyjskiego na południu.
Cel Twojej peregrynacji turystycznej może się wydawać niezwykle odległą krainą, spowitą mgłą tajemnicy. Wiele wieków temu w pobliżu Bali upatrywano mitycznego królestwa Amazonek, pełnego skarbów, a droga do owej „krainy dobrobytu” usiana miała być śmiertelnymi wirami i miejscami bytowania groźnych potworów morskich. W wieku XXI możesz tam dotrzeć stosunkowo łatwo. Celem będzie główne lotnisko Indonezji – Denpasar na wyspie Bali właśnie. Przykładowo z Warszawy starczy zabukować bilet z przesiadką w Dubaju. Z innych stolic europejskich latają linie KLM czy Quatar Arlines, zwykle z przesiadką w Singapurze. Ze wspomnianego portu lotniczego Denspar istnieje już cała gama możliwości dotarcia do najciekawszych miejsc Bali.
Historia wyspy Bali – to się może przydać przy zwiedzaniu!
Dzieje Bali warto poznać w choćby najogólniejszym zarysie. pomaga to turyście zrozumieć owo miejsce, jego kulturę i ludzi. Zresztą, historia nie jest to specjalnie skomplikowana, ale kilka momentów zwrotnych się wydarzyło.
Początki cywilizacji na wyspie Bali toną w pomrokach dziejów, jak to zresztą często bywa w przypadku takich wyspiarskich społeczeństw. Zdaje się, że pierwotnie zasiedlili ją jawajscy Hindusi, co by tłumaczyło ścisłe związki z Jawą przez resztę czasu. Na łono znanej historii wyspa wypływa dopiero w VII wieku naszej ery, kiedy to przybyli tutaj chińscy kupcy i indyjscy kapłani. Przyczynili się oni do dalszego rozszerzania się hinduizmu. Kroniki wspominają następnie, że w 1284 roku król Jawy Kertanagara podbił chwilowo Bali, a aż do XV wieku panowała tam jawijska dynastia Majapahitów. Wówczas na arenę dziejową wstąpili Muzułmanie.
Od XVI wieku nasiliły się wizyty Holendrów, gdy Bali podzielone jeszcze było przez kilka zwalczających się nawzajem państewek muzułmańskich. W końcu, to właśnie Holendrzy zaanektowali północne balijskie stany Buleleng i Jembrana w końcu XIX wieku, a podczas holenderskiej inwazji na pobliską wyspę Lombok w 1894 roku zginął balijski książę Anak Agung Ktut. Smutny dzień nastał w roku 1906, kiedy Holendrzy zaatakowali Denpasar, masakrując 3600 Balijczyków i zdobywając całą wyspę.
Kolejny zwrot nastąpił podczas II wojny światowej. Bali zdobyli Japończycy, a pozostałością toczących się walk jest wrak pewnego okrętu, o którym jeszcze wspomnimy. W 1946 roku pod Margą, na zachodnim brzegu Bali, doszło do bitwy pomiędzy oddziałami holenderskimi a indonezyjskimi siłami rewolucyjnymi. Wyspa stała się ostatecznie częścią Republiki Indonezji w 1950 r.
Z kronikarskiego obowiązku wspomnieć należy o tragicznym wydarzeniu z roku 2002. Na wyspie Bali, w zamachu terrorystycznym, zginęło wtedy blisko 200 osób…
Jak się spakować na Bali?
Nie jest żadną tajemnica, że na Bali przez cały rok jest ciepło, żeby nie powiedzieć gorąco. Średnie dzienne temperatury to 30 stopni Celsjusza i to niezależnie od miesiąca. Turystycznym „must have” będą zatem przewiewne i dobrze oddychające stroje. Oczywiście odhaczmy i kostium kąpielowy. Do tego przydadzą się okulary przeciwsłoneczne, czapeczka i buty japonki (dorzućmy dobre buty trekkingowe na trudniejsze tereny).
Sporym problemem na wyspie bywają insekty, a zwłaszcza komary. Mogą one niestety przenosić choroby takie jak malaria czy denga. Do plecaka wrzuć zarówno środek na owady oraz apteczkę z podstawowym wyposażeniem. No właśnie, na Bali i okolicznych wyspach poziom opieki zdrowotnej jest raczej na niskim poziomie, wszystkie koszty pokrywa pacjent – nie wolno zapominać o stosownym ubezpieczeniu turystycznym.
Co do dokumentów, podstawą jest ważny paszport. Nie potrzeba wizy – na lotnisku można otrzymać w przypadku krótszej niż 30 dni wizyty specjalny dokument – visa on arrival. Koszt jego wyrobienia to około 35 dolarów. Zielone banknoty lub euro można zresztą wymienić bez większego problemu na miejscu na rupię indonezyjską.
Atrakcje turystyczne na wyspie Bali
Przechodzimy wreszcie do creme de la creme tego artykułu, czyli opisu ciekawych miejsc i atrakcji turystycznych na pięknej wyspie Bali. Znajdziesz tutaj rodzaj swoistego przewodnika, wskazane zostaną nie tylko inspirujące i intrygujące miejscówki, ale także rozmaite aktywności. Podzieliliśmy tą część opracowania na bloki tematyczne opisując główne miasta Bali, świątynie, przyrodę (w tym wulkany i plaże) oraz trasy trekkingowe.
Główne ośrodki miejskie Bali
Denpasar
Nie bez kozery zaczynamy od tego miasta, gdyż to właśnie tutaj znajduje się drugie najczęściej odwiedzane lotnisko w Indonezji, zaraz po tym w Dżakarcie. To tutaj zaczyna się każda poważna wycieczka i zwiedzanie wyspy Bali. Samo lotnisko posiada dwa terminale (międzynarodowy i krajowy), są też restauracje, sklepy, a także (co bardzo istotne) kantory wymiany walut. Obok działa również wypożyczalnia samochodów, jest także duży parking na około 2000 pojazdów. Zauważmy od razu, że większość hoteli na wyspie zapewnia bezpłatny transport na to lotnisko w Denpasar.
Samo miasto położone jest w południowej części wyspy Bali i pełni rolę stolicy. Przy głównym placu Puputan stoi ważny obiekt historyczny – pomnik Catur Mukha, który upamiętnia tragiczne wydarzenie z 1906 roku. Był to masowy akt samobójstwa mieszkańców Bali wobec holenderskiej inwazji. W Denpasar warto odwiedzić także Muzeum Negeri Propinsi Bali, gdzie prezentowana jest lokalna sztuka i rękodzieło, jak i również centrum sztuki Taman Wedhi Budaya, organizujące latem wielki Festiwal Bali. No i łowcy okazji zakupowych powinni zajrzeć na tutejszy targ Pasar Badung. Znaleźć tam można przede wszystkim rozmaite płody rolne. No i jest jeszcze najbardziej instagramowe miejsce, jakie można sobie wymarzyć – Brama Handara.
Kuta
Ten kurort turystyczny znajduje się 10 kilometrów od Denpasar, a wiec tez na południu wyspy. Wspomnimy jeszcze osobno o plażach na Bali, ale wzdłuż tutejszej turyści mogą naprawdę skorzystać z uroków życia. Pełno tutaj pubów, kawiarenek i dyskotek. To także największe miasto na wyspie.
W samym miasteczku warto odwiedzić Dream Museum Zone, gdzie można podziwiać niesamowite trójwymiarowe obrazy ścienne. Innym ciekawym miejscem jest pomnik Ground Zero, który upamiętnia ofiary zamachu na Bali z 2002 roku. No i nie zawiodą się także fani nocnego życia klubowego – przy głównej ulicy Jalan Legian do białego rana grają dyskoteki w rodzaju Sky Garden. W menu tropikalne drinki i muzyka na żywo.
Ubud
Ci którzy mieli okazję odwiedzić już Bali, przyznają że jest to najpiękniejsze miasteczko na wyspie. Położone wśród stromych wąwozów i pól ryżowych, intryguje swoim gwarem i kolorami. A co najbardziej zdumiewające, w tym mieście żyją małpy tuż obok ludzi i nie jest to wcale plan zdjęciowy nowego filmu z serii „Planeta Małp”. Starczy odwiedzić tutejszy Monkey Forest. Tylko uwaga, małpki makaki potrafią stać się niezwykle nachalne – pewnie chodzi im o jedzenie, bo nie o pieniądze raczej…
W tym miejscu znaleźć można najwybitniejszych lokalnych rzemieślników i artystów (odwiedź koniecznie art market), a z drugiej strony odnaleźć spokój ducha podczas plenerowego praktykowania jogi. Miejscówki warte odwiedzenia to z pewnością Pałac Królewski z XIX wieku (Puri Saren Agung), gdzie czasami sama rodzina królewska (tak, mieszkają tutaj!) otwiera złote drzwi turystom. Wrażenie robi tutaj także parkowa, orientalna przyroda, zwłaszcza piękne kwiaty. Nie wolno podczas zwiedzania Ubud pominąć także Muzeum Pura Lukisan pokazującego prawdziwe oblicze sztuki balijskiej. Miłośnicy fotografii zechcą pewnie zajrzeć do galerii zdjęć francuskiego fotografa Paula Nacivet – sporo krajobrazów i portretów z całego świata, także z Bali.
Bali słynie ponadto z tańców egzotycznych i teatru, a pokazy są często organizowane właśnie w Ubud. Miasteczko otaczają malownicze lasy i rzeczki, idealne miejsca na pieszą wycieczkę.
Singaraja
To drugie co do wielkości miasto na Bali, zaraz po Kuta, a warte odnotowania z powodu niesamowitej biblioteki, która się tutaj znajduje. Gedong Kirtya wybudowali na początku XX wieku Holendrzy i do dzisiaj zawiera ona blisko 3000 balisjkich rękopisów. Największe wrażenie robią tzw. lontar, czyli tradycyjne teksty spisane na przyciętych liściach palmowych.
Świątynie na wyspie Bali
Bali to „wyspa bogów” i rzeczywiście stała się przez wieki prawdziwą enklawą kultury i religii hinduistycznej. Prawda jest taka, że mniejsze i większe świątynie są na Bali po prostu wszędzie! Dobrze to uzmysławia jak ważną częścią życia balijczyków jest religia. Oto trzy najpiękniejsze ze świątyń, choć na ten temat można by napisać pełnokrwistą książkę. Ceny biletów podane zostały w dolarach – przelicznik 1 rupia = 0,012 dolara.
Tanah Lot
Wśród gór wulkanicznych Bali kryją się zacienione świątynie buddyjskie na czele z Tanah Lot, zbudowaną w XVI wieku na szczycie skały tuż przy brzegu morza. Dlatego świątynia ta dostępna jest tylko… podczas odpływów. U podnóża owej skały świątynnej jest Jaskinia Węży, zresztą stworzenia te są uznawane za mistycznych strażników, chroniących bóstwa przed złymi duchami.
Otwarta: od 7 rano do 19 wieczorem (codziennie), bilety: 5$ dorośli, 3$ dzieci
Lahur Uluwatu
Świątynia Uluwatu wznosi się na szczycie zdumiewająco stromego klifu sięgającego 70 metrów nad Oceanem Indyjskim. Właśnie to czyni ją doskonałym punktem widokowym – można obserwować rozbijające się w dole o skały fale. Co jakis czas na terenie świątyni odbywają się tajemnicze rytuały uwielbienia.
Otwarta: od 9 rano do 19 wieczorem (codziennie), bilety: 3$ dorośli, 2$ dzieci
Saraswati
Okazuje się, że na Bali można się ochłodzić nie tylko na plaży czy za pomocą tropikalnego drinka. W tej świątyni, dedykowanej hinduskiej bogini wiedzy Sarasvati, są specjalne ogrody wodne, w których można do woli chillować i uspokoić goniący ciągle za pieniądzem umysł. Najlepsze jest to, że atrakcja jest zupełnie BEZPŁATNA!
Otwarta: od 8 rano do 18 popołudniu (codziennie)
Świat bogów, duchów i demonów
W ramach ciekawostki można dodać, że balijczycy trzy razy dziennie składają ofiary różnym bogom, ale i demonom! Ofiary dla bogów musza być naturalnie pięknie przygotowane, podawane w liściach palmowych i zwykle są to kwiaty oraz kadzidła, a nawet… papierosy. Dar taki musi być ustawiony wyżej nad ziemią. Demony zaś zadowolą się prostymi ofiarami składanymi na samej ziemi, bo mroczne moce są chciwe i zadowolą się czymkolwiek.
A skoro mówiliśmy tutaj wiele o balijskich świątyniach, to trzeba uwrażliwić turystki, że wstęp do tych przybytków jest zakazany dla kobiet akurat miesiączkujących. Uważa się je niestety za nieczyste. Nie zdziw się również, jeżeli w świątyniach znajdziesz symbol swastyki – jest to tutaj symbol ochronny.
Wulkan Mount Agung
Ten wulkan to prawdziwy cud natury! Wyrasta sobie z ziemi w północno-wschodniej części wyspy, a dotarcie do niego zajmuje około półtora godziny z miasta Ubud. Jego nazwę tłumaczy się jako „wielka góra” lub „wielki wulkan” – tyle i aż tyle! W folklorze balijskim uznaje się go za mistyczny „pępek świata”. Oznacza to, że jest to święte miejsce i na górze można często spotkać lokalnych mieszkańców palących kadzidła i modlących się. Prawda jest taka, że dawniej wejść na wulkan można było tylko w towarzystwie kapłana.
Wejście na wulkan Mount Agung nie jest wyczynem długodystansowym, ale raczej odpornościowym. Do przebycia jest zaledwie 8 kilometrów, ale nie jest łatwo… Najwyższy punkt znajduje się na wysokości 3142 metrów n. p. m., a wędrówka prowadzi po bardzo stromych powierzchniach. Nieodzowne są tutaj dobre buty trekkingowe. Całość takiej wyprawy obliczyć trzeba na minimum 8 godzin czasu.
Uwaga! Wulkan jest nadal bardzo aktywny. Ostatnia erupcja miała miejsce w 2017 roku, a trwała blisko dwa lata! Wędrówka z dobrym przewodnikiem może radykalnie zmniejszyć każde ryzyko.
Plaże na Bali
Najlepsze plaże do kąpieli znajdują się na tutejszym półwyspie Bukit, a surferzy idealne warunki do zabawy na desce znajdą wzdłuż południowo-zachodniego wybrzeża wyspy. Na Bali generalnie nie brakuje idyllicznych zatoczek, w których można spacerować i podziwiać niesamowite zachody słońca nad brzegiem morza. No a woda jest tutaj wspaniała przez cały rok!
Kuta Beach
Wracamy zatem do największego miasta na Bali. Tutejsze plaże są wprost stworzone do beztroskiego relaksu. W ośrodkach turystycznych można wypożyczyć deski surfingowe, leżaki i parasole. O zachodzie słońca brzegi rozbrzmiewają kojąca muzyką i wszystkim udziela się imprezowy nastrój. Nie bez kozery mówi się tutaj o „Plaży Zachodzącego Słońca”. Warto jednak trzymać się względnych płycizn przy brzegu, ponieważ w północnej części tych plaż można spotkać naprawdę zgubne fale przypływów. W Kuta znajdują się także słynne parki rozrywki Waterbom Bali i Circus Waterpark oraz liczne szkółki pływania i nurkowania. Stąd organizowane są także wycieczki do Parku Słoni – tak, można się tam przejechać na grzbiecie tego wielkiego aczkolwiek sympatycznego stworzenia.
Seminyak beach
Pod tym wspólnym hasłem kryje się kilka plaż, z których najbardziej popularne to Petitenget Beach i Double Six Beach. Niektóre z najlepszych restauracji i klubów nocnych na Bali znajdują się właśnie tutaj. Generalnie, tutejsze fale bywają często wzburzone, towarzyszą temu mocniejsze porywy wiatru, a niektóre obszary są oznaczone czerwonymi flagami zakazującymi pływania. Właśnie dlatego jest to świetne miejsce dla zaawansowanych surferów i windsurferów. Inni za to mogą oddać się plażingowi połączonemu z leżakowaniem i sączeniem drinków z parasolką. Tutejsze plaże położone są w naprawdę pięknych okolicznościach przyrody, sceneria jest doprawdy egzotyczna, a palmy rosną tuż przy białym piasku.
Zatoka Jimbaran
Zatoka ta świetnie się sprawdza w roli strefy wypoczynkowej wielu luksusowych pięciogwiazdkowych kurortów na Bali. Znajduje się tam mała plaża Muaya Beach, przy której można delektować się niezapomnianymi kolacjami o zachodzie słońca w popularnych restauracjach, oczywiście z owocami morza w roli głównej. Tutejszy miękki piasek wzdłuż krętej zatoki zapewnia przyjemną bazę do opalania się i długich spacerów po plaży. Sporo tutaj iście Instagramowych lokacji – aparat fotograficzny będzie miał co pstrykać…
Nurkowanie na Bali
Plaż jest oczywiście o wiele więcej, ale warto tutaj jeszcze napisać o nurkowaniu. Nie bez kozery ta aktywność jest na Bali zaliczana do przeżyć z gatunku tych najbardziej niezwykłych. Wody wokół tej wyspy zgodnie umieszcza się na liście najlepszych spotów na świecie. Dlaczego? Odpowiedzią jest piękna i przebogata rafa koralowa, pełna życia podwodnego. Dodajmy do tego doskonała widoczność, która miejscami dochodzi do 50 metrów. Pod tafla wody spotkać można wiele popularnych gatunków ryb rafowych oraz słynne manty, które nieco kojarzyć się mogą z podwodnymi przybyszami z kosmosu. Ale to tylko subiektywne wrażenie…
Nocne życie Bali!
No dobrze, nie możemy sobie darować i opiszemy nieco dokładniej atrakcje turystyczne przeznaczone tylko dla dorosłych. Hasło „nocne życie na Bali” stało się już w zasadzie ikoniczne, ponieważ poszukiwacze nocnych wrażeń znajdą tutaj całe spektrum całonocnych knajpek, otwartych od zmierzchu do świtu. Absolutną stolicą tego rodzaju rozrywki jest miasto Kuta!
Przykładem niech będzie wspomniany już wyżej klub Skygarden. Grają tutaj swoje sety najlepsi didżeje z całego świata. Klub położony jest przy Legion Street, a dysponuje parkietem tanecznym na jednym piętrze, barem na drugim i gustownie urządzonym salonem (nie tylko dla vipów) na dachu. Stamtąd podziwia się panoramiczny widok na całe miasto Kuta.
Na liście klubów nocnych wartych odwiedzenia (i potańczenia) jest na pewno balijski Club Jenja w Kuta. To bardzo luksusowe miejsce z zupełnie odlotową aranżacją wnętrza. Drinkiem „must have” jest „Tropical Picle”, zabójczy koktajl na bazie owoców.
Po takim klubowym szaleństwie warto udać się w ramach „after party” do położonej nad brzegiem oceanu knajpce o wdzięcznej nazwie Single Fin. Taki spokojny klubik z dostępem do plaży, w pobliżu którego miłośnicy surfingu oddają się wodnemu szaleństwu do późnych godzin nocnych. Jest na co popatrzeć, jest co zjeść, wypić i posłuchać.
Infrastruktura hotelowa na wyspie Bali
Wyspę Bali można śmiało traktować jako idealną baze wypadową do zwiedzania reszty Indonezji. Faktycznie, infrastruktura turystyczna jest tutaj zdecydowanie najlepiej rozwinięta. Hotele na Bali cieszą się najlepszym standardem, są do tego tanie. W innych regionach kraju nie wygląda to już tak różowo. Poniżej znajdziesz trzy najciekawsze i najwyżej oceniane przez użytkowników portalu Booking.com hotele na wyspie Bali.
Mandapa, a Ritz-Carlton Reserve – zabukuj tutaj!
Zacząć wypada od absolutnego topu topów, jeśli chodzi o hotele na Bali. Mandapa ulokowana jest zaledwie 10 minut jazdy od centrum miasta Ubud. Obiekt otoczony jest piękną tropikalną zielenią, bywa że do pokojowych okien gości zaglądają małe małpki. Hotel ten oferuje odkryty basen, spa i centrum odnowy biologicznej, a także bezpłatne WiFi na terenie całego obiektu. We wszystkich klimatyzowanych pokojach dostępna jest bezpłatna całodobowa obsługa. Na miejscu jest klub dla dzieci, zaplecze konferencyjno-bankietowe oraz sklep z pamiątkami. Wartością dodaną są tutejsze lokale gastronomiczne na czele z restauracją Sawah Terrace, oferującą kuchnię typowo balijską. W menu między innymi nasi goreng (ryż smażony z warzywami), satay (grillowane mięso) czy nieśmiertelne gado-gado (sałatka z warzyw i jajek polana sosem z orzechów). Pięć gwiazdek pełną gębą!
Bali Garden Beach Resort – zabukuj tutaj!
To obiekt noclegowy, który zdecydowanie wyróżnia się na mapie miasta Kuta. Ośrodek położony jest niecały kilometr od tutejszych, słynnych plaż i oferuje swoim gościom dostęp do 3 basenów oraz 3 lokali gastronomicznych (nagradzane restauracje). Bardzo blisko stąd jest do Park Waterbom. Klimatyzowane pokoje wyposażone są w telewizję satelitarną i balkony widokowe. Jest również świetne spa. Hotel cenią sobie zakochane pary i nic dziwnego! Magiczne zachody słońca nad plażami Kuta są na wyciągniecie ręki…
Legian Paradiso Hotel – zabukuj tutaj!
Dosłownie grosze trzeba zapłacić w tym hotelu za nocleg i jest to zdumiewające, biorąc pod uwagę jakość usługi i obsługi. Obiekt położony jest w samym centrum Kuta, zaledwie 10 minut jazdy od lotniska Denpasar. Oferuje swoim gościom klimatyzowane pokoje i dostęp do minibaru. Na pokładzie jest także piękny basen pod gołym niebem. Warto spróbować lokalnych potraw w tutejszej restauracji Pergola, ale co ciekawe jest też japońska knajpka pod nazwą Kaigara.
Kiedy najlepiej wyjechać na Bali?
Szczerze? Każda pora roku jest dobra aby odwiedzić tą piękną wyspę. Warto tylko zaznaczyć, że pomiędzy październikiem i marcem trwa tutaj dosyć intensywna pora deszczowa. Ulewy mogą być silne, ale krótkotrwałe, a plusem jest mniejsza ilość turystów w tym okresie. Od kwietnia do września monsun południowo-wschodni przynoszą porę suchą. Na pewno liczyć wtedy można na najwięcej pogodnego nieba. No ale woda zawsze jest na Bali super!
