Znajduje się w Ameryce Południowej. Według naukowców powstała 11 milionów lat temu. Gdyby spojrzeć na nią z góry, to okaże się, że ma kręty kształt i liczne zakola. Mimo, niezbyt pięknej, brązowej barwy, kusi turystę niczym syreny Odyseusza. Dlaczego? Bo Amazonka (tak, właśnie o niej mowa!), to druga na świecie rzeka pod względem długości (6400 km, choć są też inne dane), która przepływa przez „zielone płuca Ziemi”, czyli największe lasy tropikalne. To wyjątkowy ekosystem, spełniający ważną rolę w walce ze zmianami klimatycznymi i produkujący niezbędny do życia tlen.
Jak się „zanurzyć” w takim miejscu i jednocześnie doświadczyć niezwykłej przygody? Wystarczy, że wsiądziesz na prom turystyczny (niekoniecznie pierwszy lepszy) i jako pasażer skorzystasz z profesjonalnie przygotowanej wycieczki po Amazonce. Jak wygląda taki rejs, ile kosztuje i gdzie się rozpoczyna? Na jakie atrakcje możesz liczyć w trakcie jego trwania? To tylko niektóre z wielu pytań, na które odpowiemy w poniższym, dość obszernym tekście. Dowiesz się także:
- O tajemnicach skrywanych głęboko przez Amazonkę;
- Kiedy i jak najlepiej wybrać się do tego regionu Ameryki Południowej i o czym nie wolno zapomnieć przed taką wyprawą;
- Czym charakteryzuje się amazoński las deszczowy – ile zajmuje powierzchni, jaki panuje w nim klimat i dlaczego należy robić wszystko, by nigdy nie zniknął z powierzchni Ziemi;
- Gdzie będziesz nocował podczas rejsu i jakie warunki zapewnia przewoźnik na tradycyjnym statku.
Gotowy? No to…
Lecimy do Brazylii albo Peru
Amazonka nie od razu ukaże się naszym oczom. Zanim udamy się na wspólny, unikalny rejs statkiem, musimy jakoś dostać się do Brazylii lub Peru. Dlaczego akurat do tych krajów? Odpowiedź nie jest skomplikowana. To w nich są miasta portowe, z których najczęściej wyruszają promy na trasy po Amazonce, zabierając na pokład żądnych przygód turystów z całego świata. Można też dostać się najpierw do Coca w Ekwadorze, ale w tym artykule skupimy się na bardziej polecanych punktach startowych: Manaus i Iquitos (największym mieście na świecie, do którego nikt nie dostanie się drogą lądową).
Nie ma z Polski bezpośrednich lotów do tych wspomnianych wyżej dwóch miast, lecz i tak do nich dotrzesz (np. liniami Wizz Air), płacąc za bilet średnio 3500 zł albo ponad 6000 zł (do Peru, gdzie jest dalej). Musisz jednak uzbroić się w cierpliwość. Taka podróż zajmie grubo ponad 20 godzin, wliczając w nią przesiadki na europejskich lotniskach, a następnie w dużym mieście, takim, jak Rio de Janeiro w Brazylii czy Lima – stolica Peru, skąd samolotem lokalnych linii osiągniesz cel podróży.
Warto wiedzieć: Nie zostaniesz wpuszczony do samolotu bez ważnego co najmniej pół roku paszportu. Co do wizy, to nie jest ona wymagana, pod warunkiem że będziesz przebywał na terenie Brazylii i Peru maksymalnie do 90 dni.
Zakwaterowanie w hotelu
Zapewne nie możesz się doczekać, aż Amazonka zaprosi Cię na swoje wody. Czy spokojne? Raczej tak. Nie będziesz przecież płynął tam, gdzie są największe wiry i „krwiożercze, mające ostre zęby, atakujące w grupach czerwone piranie” (o bezpieczeństwie na Amazonce jeszcze napiszemy). Po wylądowaniu na Międzynarodowym Porcie Lotniczym Eduardo Gomes w Manaus lub Iquitos-Coronel FAP Francisco Secada Vignetta jesteś odbierany przez organizatora rejsu i zawożony do hotelu. Ewentualnie samemu bukujesz sobie pokój, jeżeli z oferty wycieczki po tej dużej rzece skorzystasz, gdy lecisz do Ameryki Południowej na własną rękę.
Warto zatrzymać się na jakiś czas w Manaus (północno-zachodnie rejony Brazylii) czy Iquitos (w środkowej części Amazonii). O tym, jakie dokładnie atrakcje znajdziesz w samych miastach i jaką różnorodną, niesamowitą kulturę tam spotkasz, przeczytasz w osobnym artykule pt. „Kierunek Amazonia, dwutygodniowy plan podróży” (to w nim zachęcimy Cię np. do odwiedzenia Teatro Amazonas czy Casa de Fierro). Tutaj zajmiemy się głównie, zawartym w tytule, tematem, czyli rejsami wśród lasów deszczowych.
Polecane hotele w Manaus oraz Iquitos
Gdy drugiego dnia po obfitym śniadaniu nastąpi zaokrętowanie, to kolejne noclegi będą wyglądać nieco inaczej. Jednak zanim to się stanie, wyśpisz się w jednym z hotelowych pokoi, który można zarezerwować na platformie Booking. My polecamy nocleg w obiekcie trzygwiazdkowym (koszt 164 zł albo 194 zł, w zależności od miasta) albo czterogwiazdkowym (cena nieco wyższa, ale wciąż przystępna).
Condomínio reserva da cidade – zabukuj tutaj
Adres: Rua Padre Monteiro de Noronha 381, Manaus, CEP 69090-299, Brazylia
Trzygwiazdkowy, znakomity hotel blisko lotniska (jakieś 5 km), oferujący opcję płatnego transferu. Z klimatyzowanymi pokojami – kilkoma sypialniami, łazienkami i kuchnią połączoną z jadalnią. Dobrze wyposażony (lodówka, telewizor z płaskim ekranem, codziennie czysta pościel i ręczniki). Jako gość, możesz korzystać z odkrytego basenu oraz prywatnego parkingu, a także uzyskać pomoc w całodobowej recepcji.
Flat Manaus – zabukuj tutaj
Adres: Avenida Mario Ypiranga 1000, Manaus, CEP 69057-002, Brazylia
Kolejny świetnie oceniany hotel w Manaus, z którego widoczna jest Amazonka. Ma przyznane cztery gwiazdki, więc zapewnia wyższy standard. Okazuje się, że np. może pochwalić się centrum spa i fitness. Jest położony w spokojniejszej dzielnicy, 10 km od lotniska, a tylko 4,4 km od Teatro Amazonas. Zjesz tutaj smaczny posiłek w otwartej restauracji. Wykąpiesz się w wannie z hydromasażem. Zrelaksujesz w saunie. Posiedzisz na tarasie. A przede wszystkim przenocujesz w apartamencie na sporym podwójnym łóżku.
Victoria Regia Hotel – zabukuj tutaj
Adres: Ricardo Palma 252, IQU01 Iquitos, Peru
Zaczynając swoją przygodę po Amazonce w Peru, w mieście Iquitos, przenocuj w trzygwiazdkowej nieruchomości Victoria Regia Hotel. Są tu ciekawe udogodnienia: kryty basen, komfortowe pokoje z darmowym Internetem bezprzewodowym, łazienki z prysznicami. Obiekt zbudowany jest 8 km od lotniska (organizuje transfer). Na jego terenie działa pomocne biuro informacji turystycznej oraz restauracja i bar.
Casa Morey – zabukuj tutaj
Adres: Calle Loreto 200, Iquitos Iquitos, Peru
Przestronne i eleganckie pokoje w kolonialnym stylu oraz miła obsługa to główne zalety tego czterogwiazdkowego hotelu, położonego jakieś trzy przecznice od dzielnicy handlowej. Zbudowanego naprzeciwko rzeki. Serwującego śniadania amerykańskie. Na miejscu jest do dyspozycji telewizja kablowa oraz kryty basen.
Amazonka: Kiedy najlepszy czas na rejs?
Wyglądasz przez okno w pokoju hotelowym i widzisz, że na niebie zbierają się gęste chmury. „Czy na pewno wybrałem dobry czas, aby pływać po drugiej, co do długości rzece świata?”. Zadajesz sobie takie pytanie na głos. Faktycznie wybór odpowiedniej pory roku powinien być na początku całego planu podróży, a mimo to umieściliśmy ową kwestię dopiero w tej części naszego tekstu o rejsach po Amazonce (za co przepraszamy). Jakie są więc najlepsze miesiące na podróż do Brazylii oraz Peru w celu poznawania tajemnic Amazonki?
Okazuje się, że najbardziej polecana jest pora sucha, kiedy temperatury dochodzą do 30 stopni Celsjusza. Okres ten trwa do czerwca do listopada. Wówczas pogoda jest bardziej przyjazna, a poziom wody jest niższy, co znacznie ułatwia samą żeglugę. Amazonka jest spokojniejsza, owady nie rozmnożyły się tak, aby uprzykrzać te niezwykłe chwile (szczególnie w pierwszych tygodniach czerwca). Popłyniesz w takie miejsca, które w porze deszczowej są zalane i niedostępne. Będziesz nawet spacerował po dżungli i podziwiał florę i faunę, gdy prom zacumuje do brzegu (są możliwe przystanki).
Jak się przygotować do rejsu po Amazonce?
Pozostaje jeszcze coś ważnego. W głowie rodzi się kolejne pytanie: „czy na sto procent będę czuł się komfortowo podczas mojej przygody?”. Tak! Choć są kwestie, o których powinieneś wiedzieć przed wejściem na pokład statku.
Czy rejs po Amazonce jest bezpieczny?
Tak, bo zwykle organizowany jest w porze suchej. Kapitan statku wie, jak żeglować, aby nie zatonąć i uniknąć silny prądów, wirów itp. Statki, także te mniejsze i niezbyt luksusowe, są bowiem specjalnie zaprojektowane, aby można było bez problemu nimi nawigować. Mimo to najlepiej, jeśli postanowisz sprawdzić ofertę rejsu rzecznego z popularnymi i doświadczonymi przewoźnikami (operatorami), np. Voyagers Travel, Kiribati Club, GetYourGuide, Joshua’s Amazon Expeditions. Wtedy masz większą pewność, że nie będzie żadnych przykrych („mokrych”) niespodzianek.
Warto wiedzieć: Bardziej jednak niż Amazonka zagrożą Ci… owady. Głównie komary, które przenoszą takie choroby, jak: malaria, żółta gorączka oraz denga. Zadbaj więc przed wyprawą do Ameryki Południowej o szczepienia ochronne. Nie są one obowiązkowe, ale zalecane!
Co zabrać i na co uważać?
Trzeba uważać na ukąszenia owadów. Dlatego w plecaku nie może zabraknąć jakiejś maści i środka na insekty. I oczywiście apteczki z lekami przeciwbiegunkowymi, przeciwbólowymi oraz przeciwzapalnym. Przydadzą się też elektrolity. No i moskitiera oraz odpowiednia odzież, najlepiej coś z długim rękawem, mimo że będzie gorąco podczas rejsu, a także pelerynę przeciwdeszczową (w porze suchej opady deszcze są rzadsze, ale mogą wystąpić). Weź też aparat fotograficzny, power bank (w kajucie są gniazdka elektryczne), krem przeciwsłoneczny i ulubione książki. Kradzieże na statkach pływających po Amazonce to proceder, który nie zdarza się często. Lecz i tak pilnuj swoich rzeczy.
To wciąż jednak nie wszystko. Kup w porcie hamak i linki do jego przywiązania (jeśli nie będziesz spał w kajucie). Zabierz też wodę, zarówno do picia (4-litrowa butelka starczy na jeden dzień), jak i mycia zębów. Ponadto miskę i sztućce (wystarczy łyżka). A kamizelka ratunkowa? Powinna być dostępna na łodzi, aby z razie czego można ją szybko założyć.
Amazonka – kompletna wycieczka, niezapomniany rejs
Atrakcję, którą opisujemy w naszym tekście, możesz zarezerwować wcześniej, np. na tej stronie. Gdy to zrobisz, czeka Cię niezapomniana przygoda. Nie będziemy wyjaśniać, na czym dokładnie polega sama rezerwacja (nie powinna sprawić trudności, odbywa się w kilku krokach). Skupimy się za to na rejsie, a więc na kompletnej wycieczce, z dala od domu. A zatem, mając już wszelkie, niezbędne wyposażenie, wchodzimy po schodkach bujającego się na lewo i prawo statku…
Jak wygląda żegluga?
Zależy, jaki statek wybraliśmy. Jeżeli tradycyjny, typowo rzeczny (dwupokładowy), to wrażenia będą większe, choć wygoda mniejsza. Zawsze w cenie takiej wycieczki są śniadania, obiady i kolacje. Najczęściej podawana jest bułka z margaryną, owsianka i ryż lub makaron kurczakiem. Czas na jedzenie oznajmia specjalny gong (musisz mieć jednak swoją miskę). Pomiędzy posiłkami, podziwiasz lasy deszczowe i obserwujesz dzikie zwierzęta. Leżysz albo siedzisz na hamaku (nocą na nim śpisz, chyba że wybrałeś droższą opcję, czyli bardziej prywatny nocleg w dusznej kajucie).
Uwaga! Jest też możliwość trzymania rzeczy w kajucie, a spania na pokładzie! To tak zwane rozwiązanie pośrednie, na które decyduje się coraz więcej podróżników.
Warto wiedzieć: Wiadomo, że Amazonka to „bohaterka” tego tekstu. Ale, co ciekawe, rejsy nie odbywają się tylko po tej rzece, ale zazwyczaj po jej spokojniejszych dopływach (wszystkich jest 1100!). Mamy na myśli np. takie rzeki, jak: Solimões, Momon, Rio Negro, Itaya, Nanay, Ukajali i Yarapa. Łącznie pokonasz odcinki o długości kilkaset kilometrów (od portu startowego do miasta docelowego – np. Manaus – Careiro), choć możesz żeglować też na trasie wynoszącej ponad 1000 km i więcej. Rejs potrwa od 2 do 8 dni.
Na co jeszcze możesz liczyć w trakcie urozmaiconego rejsu?
W przypadku droższej wycieczki z przewodnikiem na przystanki w miasteczkach (np. Monte Alegre), łowienie piranii, spotkania z lokalną społecznością w wioskach położonych dość blisko brzegu czy spływy kajakowe (na kilkaset metrów). A nawet na kemping w dżungli albo chwilowe zakwaterowanie w tradycyjnych, przytulnych i ekologicznych domkach (lodge).
Jaki jest średni koszt takiej atrakcji?
Czy na pewno jest to atrakcja na każdą kieszeń? Kosztuje ona różnie. Jeżeli zdecydujesz się na rejsy standardowym promem i na krótszym odcinku, to nie zapłacisz dużo. Okazuje się, że cena waha się od ponad 200 zł do 700 zł od osoby. Miejsce na hamak na statku kosztuje np. 90 reali brazylijskich, kajuta – jakieś 150 reali (1 real to 0,66 zł). Oczywiście są też rejsy dla osób zamożniejszych, kosztujące przeszło 6000 zł, a nawet kilkanaście tysięcy złotych!
Tajemnice Amazonki, czyli co ciekawego „pływa w rzece”
Płynąc powoli po południowoamerykańskiej rzece, zbliżamy się zarówno do końca rejsu, jak i całego tekstu. Zanim jednak wysiądziesz na ląd i udasz się w podróż lotniczą do Europy, najpierw poczytaj o ciekawostkach związanych z Amazonką. A jest ich sporo!
- Ujście Amazonki jest bardzo szerokie… To jakieś 150 km!;
- Nie ma na niej żadnych mostów. Ich budowa nie byłaby możliwa i nie miałaby sensu. Dlaczego? Bo szerokość rzeki wynosi w niektórych miejscach 40 km i rzadko są duże miasta pod drodze, które warto takim mostem połączyć. Amazonka przepływa głównie przez lasy deszczowe;
- Amazonka to ogólnie rzeka mało niezanieczyszczona (póki co), ale i tak ma brązowy, wręcz bagnisty kolor. Odpowiadają za to rozpuszczone w wodzie organiczne substancje;
- Choć przepływa głównie przez Brazylię, Peru i częściowo Kolumbię, to całe dorzecze Amazonki ma powierzchnię 7 milionów kilometrów kwadratowych i obejmuje też: Wenezuelę, Ekwador, Gujanę, Gujanę Francuską i Surinam;
- Amazonka ma ponad 1000 dopływów!;
- Jej główne źródło znajduje się w Andach na wysokości 5170 m n.p.m. (rzeka Ukajali);
- Nie do końca jest oczywista długość. Jedni uważają, że ma 6400 km długości, inni twierdzą, że 6296 km. Jednak brazylijscy naukowcy, którzy dokonywali kilkunastoletniego procesu średniego pomiaru stanu wód i studiowali dokładniejsze mapy, są przekonani, że Amazonka jest długa na… 7040 kilometrów. Jeśli to stuprocentowa prawda, to mający 6650 km długości Nil „schodzi” na drugie miejsce;
- Francisco de Orellana jako pierwszy Europejczyk spenetrował dorzecze Amazonki w roku 1542, ale wcześniej w roku 1500 Hiszpan – Vicente Pinzón odkrył jej ujście i pływał wzdłuż wybrzeża Brazylii.
Więcej ciekawostek o Amazonce w sekcji FAQ.
Lasy tropikalne, czyli „zielone płuca Ziemi”
5,5 mln km2 – aż tyle zajmuje amazoński las deszczowy selwa! Tak podaje Wikipedia. Lecz również inne źródła potwierdzają te dane. Nic więc dziwnego, skąd nazwa „zielone płuca Ziemi”. To właśnie puszcza amazońska jest krainą z ponad połową wszystkich lasów deszczowych na świecie. Produkuje więc najwięcej tlenu, jednocześnie pochłaniając ogromne ilości dwutlenku węgla. Dzięki wysokim, stałym temperaturom, wilgotności i obfitym opadom deszczu (2000 mm w skali roku) na tym najbardziej zróżnicowanym biologicznie obszarze rośnie bardzo gęsta roślinność. Nie wiemy, „kto policzył wszystkie drzewa i ile czasu to zajęło”, ale wynik nie może był fałszem. W Amazonii jest 390 miliardów drzew z 16 tysięcy gatunków! Sprzyja im oczywiście równikowy klimat.
Jednak ta potężna „farma tlenowa” może już nie funkcjonować tak dobrze, jak dotychczas, wpływając pozytywnie na globalny klimat. Dlaczego? Winni są ludzi, którzy w ramach rozwoju kilku gałęzi przemysłu wycinają rocznie lub wypalają 1,4 miliarda drzew (!). Taka postępująca degradacja spowoduje, że Amazonia za ponad 100 lat niestety umrze. Czy wraz z nią cała planeta? Nie, ale katastrofa ekologiczna na masową skalę i tak przyniesie straszne skutki (światowa susza, wymieranie gatunków roślin i zwierząt itd.). Dlatego, aby nie ziścił się ten mroczny scenariusz, warto ochraniać to piękne i ważne środowisko naturalne. W jaki sposób? Poprzez sadzenie nowych drzew, otwieranie parków narodowych, promocję działań na rzecz zrównoważonej turystyki ekoturystycznej oraz zwiększanie świadomości wśród mieszkańców Ziemi na temat lasów deszczowych.
Rejsy po Amazonce – podsumowanie
O Amazonii i jej znaczeniu poczytasz w innym artykule, gdy zaprosimy Cię na 14-dniową wyprawę do tego regionu. Lecz już sam rejs po rzece o nazwie Amazonka sprawi, że zapragniesz cokolwiek zrobić, aby przyczynić się do powstrzymania masowej wycinki drzew rosnących bliżej i dalej brzegu. Tylko wtedy do tej egzotycznej, tropikalnej krainy będą przybywać następne pokolenia zafascynowanych nią turystów, aby słyszeć szczęśliwe papugi i inne ptaki, widzieć skaczące i zadowolone małpy kapucynki, pływające kajmany i delfiny rzeczne oraz odwiedzać kultywujące dawne tradycje rdzenne plemiona.
Rejs pośród największych lasów tropikalnych to bez wątpienia jedyna swoim rodzaju atrakcja. Jeżeli z niej zrezygnujesz i z jakiegoś powodu (strachu przed wypadnięciem za burtę i pożarciem przez krokodyla?) nie wsiądziesz na statek, to stracisz okazję do – jak już wspomnieliśmy we wstępie – poznawania wyjątkowego ekosystemu i oddychania pełną piersią!
Amazonka – FAQ
Gdzie płynie Amazonka?
W Ameryce Południowej. Jednak jest to zbyt uproszczona odpowiedź. Precyzując, płynie przez trzy kraje. Mowa o Brazylii, Peru i Kolumbii. Przy czym w przypadku tego ostatniego państwa, mamy na myśli Amazonkę jako rzekę graniczną.
Jak długa jest Amazonka?
Nie ma jednej, konkretnej liczby. Ludzie spierają się, co do długości, posługując się odmiennymi pomiarami i brakiem możliwości bezpośredniego dotarcia do źródeł w Peru. Dlatego można znaleźć trzy odpowiedzi na to pytanie: 6296 km, 6400 km albo 7040 km.
Jak szeroka jest Amazonka?
O ile długość jest nieprecyzyjna, tak już szerokość jest dokładnie zmierzona na różnym odcinkach. Wynosi blisko 20 km, ale w środkowym biegu rzeki (w dolnym 100). Jednak w porze deszczowej przekracza nawet 40 km. Najszersze miejsce ma 150 km szerokości, najwęższe – 1,8 km.
Jak głęboka jest Amazonka?
Głębokość Amazonki dochodzi aż do 100 metrów. Ale średnio jest ona głęboka na 70/80 metrów.
Co żyje w Amazonce?
To bardzo ciekawe pytanie, które przede wszystkim zadają sobie turyści gotowi na rejs po tej ogromnej rzece i jej dopływach. Od 2500 do 3000 gatunków ryb, ale też wiele gadów (anakondy, kajmany) i ptaków (np. harpie wielkie). Amazonka jest siedliskiem dla takich zwierząt. Jeśli chodzi o ryby, to na pewno dostrzeżesz z pokładu statku przeróżne endemiczne organizmy wodne, w tym: piranie (najedzone nie są groźne); duże arapaimy, zwane inaczej pirarucu; ogończe z rodziny płaszczek; węgorze elektryczne i różowe delfiny rzeczne.
Kiedy odbywają się rejsy po Amazonce?
Tego rodzaju wycieczki można znaleźć przez cały rok, aczkolwiek najbardziej oblegane są rejsy odbywające się w porze suchej. To znaczy te organizowane między czerwcem a listopadem. Powód? Wtedy woda opada na tyle, że żeglowanie staje się łatwiejsze. I nie ma tak dużo owadów.
Ile czasu trwają rejsy po Amazonce?
Te najkrótsze: 2-3 dni. Standardowe – od 4 do 8 dni. Lecz możesz też spędzić na pokładzie statku do dwóch tygodni (z kilkoma postojami w indiańskich wioskach). Wiele zależy od tego, jaki jest to typ statku. Po Amazonce pływają bowiem zarówno lokalne łodzie, jak i promy rzeczne oraz większe jednostki wycieczkowe.
Na jakich odcinkach są rejsy po Amazonce?
Już o tym wspominaliśmy. Są to między innymi takie dopływy, jak Nanay, Momon, Yarapa czy Rio Negro (tutaj jest możliwość dopłynięcia do jednego z największych archipelagów słodkowodnych na świecie – Anavilhanas). Ogólnie mówiąc, każdy rejs zaczyna się zwykle w Manaus w Brazylii oraz Iquitos w Peru, a kończy w takich miastach, jak Belém, Careiro, Santarém, Nauta. Odbywa się albo wzdłuż głównej rzeki, albo statek porusza się mniejszymi rzekami.
Czy Amazonka jest niebezpieczna?
Tak. To rzeka, która zasługuje na takie miano. Silne nurty i wiry to tylko część różnych niebezpieczeństw czyhających na pasażerów statków. Dodajmy do tego niezwykle groźne, agresywne zwierzęta: anakondy, inne jadowite węże, krokodyle, kajmany, czerwone piranie oraz tropikalne i zakaźne choroby przenoszone przez komary, a chęć udziału w rejsie maleje do zera.
Ale spokojnie! Na szczęście opisywane przez nas podróże statkami po Amazonce są tak przygotowywane i organizowane w takich miejscach przez doświadczonych operatorów, że raczej nie zagrozi Ci żaden z powyższych koszmarnych stworów. Nie zaatakują Cię także wrogo nastawione plemiona czy członkowie karteli narkotykowych. Uff… Możesz zatem śmiało zawieszać hamak, posmarować twarz kremem z filtrem, wyciągać aparat fotograficzny i cieszyć się z rejsu!
Ciekawostka: największa ryba słodkowodna, czyli Arapaima jest zagrożeniem dla ekosystemu. Zaburza równowagę biologiczną w Amazonii.